پیش از این نوشتم که آموزش آنلاین را باید جدی بگیریم. اما چه می‌شود اگر خودِ متولیان آموزش‌های الکترونیکی یا مجازی آن را جدی نگیرند؟! شاید تصورش سخت باشد اما برای روشن‌تر شدن موضوع می‌خواهم دو دانشگاه بزرگ و دولتی ایران که دورههای الکترونیکی برگزار می‌کنند و مدارک رسمی دانشگاهی به فارغ‌التحصیلان می‌دهند را در نحوه اجرای آموزش آنلاین با هم مقایسه کنم تا راحتتر بتوان در این باره اظهارنظر نمود. لازم به ذکر است که شخصاً حدود یکسال است که از نزدیک شاهد نحوه برگزاری دورههای الکترونیکی در این دو دانشگاه می‌باشم.
دانشگاه تهران و دانشگاه گیلان، هر دو از طریق آزمون سراسری و آزمون داخلی که با مجوز سازمان سنجش برگزار می‌شود، اقدام به جذب دانشجو برای تحصیل در مرکز آموزش‌های الکترونیکی خود می‌کنند. البته با توجه به وسعت بیشتر دانشگاه تهران و دارا بودن تعداد زیادی پردیس دانشگاهی در شهرهای مختلف، پردیس‌های این دانشگاه نیز بصورت مجزا به جذب دانشجو می‌پردازند اما آموزش‌های الکترونیکی همه آنها بصورت متمرکز در یک آدرس اینترنتی صورت می‌پذیرد.
دانشگاه تهران برای دانشجویان دورههای الکترونیکی خود انواع خدمات مرتبط مانند دسترسی به پست الکترونیکی دانشگاهی، دسترسی به پایگاه‌های علمی معتبر دنیا، دسترسی به کتابخانه دیجیتال و… را فراهم آورده است. همچنین با توجه به آنلاین بودن دوره‌ها و حضور دانشجویان از مناطق مختلف جغرافیایی، سعی کرده تا همه انواع دسترسی‌های لازم به ادارات و دفاتر مختلف دانشگاهی مرتبط مانند امور دانشجویی، امور آموزشی، امور فنی و… را بصورت الکترونیکی فراهم کند. مثلاً دانشجو می‌تواند درخواست یا سوال آموزشی خود را در سامانه مربوطه ثبت نماید و پاسخ خویش را از همانجا دریافت کند. همچنین امکان ارسال پستی مدارک و انواع گواهی‌نامه‌های آموزشی را نیز فراهم کرده است. انواع اطلاع‌رسانی‌های مربوطه نیز از طریق پست الکترونیکی و پیامک به دانشجو صورت می‌پذیرد و بصورت کلی دانشجو جز در زمان برگزاری امتحانات پایان ترم نیازی به مراجعه به دانشگاه پیدا نمی‌کند. از دیگر کارهای خوب دانشگاه تهران برای ارتباط بیشتر دانشجویان با یکدیگر ایجاد شبکه اجتماعی و تالار گفتگو می‌باشد که محل مناسبی برای رفع دغدغه‌های دانشجویان در دورههای مجازی است، خصوصاً اینکه در این دوره‌ها هم‌کلاسی‌ها زیاد یکدیگر را نمی‌شناسند و نمی‌توانند از کمک‌های یکدیگر بهره ببرند. لذا ایجاد این بخش‌ها خلا بزرگی را توانسته برطرف کند.
در دانشگاه گیلان، دسترسی به پایگاه‌های کتابخانه‌ای و علمی مانند آنچه که در دانشگاه تهران وجود دارد، فراهم نشده، همچنین ایجاد پست الکترونیکی دانشگاهی نیز مانند آنچه که در دانشگاه تهران الزام می‌شود، فراهم نیست. دسترسی آسان و اینترنتی به بخش‌های مختلف دانشگاه و دریافت پاسخ‌های شفاف و کارگشا از انواع درخواست‌های دانشجویی نیز فراهم نشده است. بصورت کلی می‌توان گفت که دانشجو نمی‌تواند از طریق سامانه‌های اینترنتی انواع درخواست‌های خود را ارائه دهد و امیدوار به دریافت پاسخ مقتضی باشد. اطلاع رسانی‌های آموزشی نیز فقط در سامانه آموزشی قابل مشاهده است و خبری از ارسال ایمیل یا پیامک نیست.
اما در بخش اصلی که همان آموزش آنلاین می‌باشد نیز تفاوت‌های زیادی بین دو دانشگاه تهران و گیلان وجود دارد. در دانشگاه تهران، حداقل تعداد جلسات آموزشی ۱۲ جلسه تعیین شده که به هر ترتیب، استاد مکلف است تا این تعداد جلسات آنلاین را برگزار نماید. در تقویم آموزشی هر دانشجو از ابتدای ترم تاریخ و ساعات برگزاری هر درس مشخص شده و در صورت نیاز به کلاس‌های فوق برنامه نیز زمان مربوطه در این تقویم درج می‌شود و از طریق ایمیل و پیامک به اطلاع دانشجو می‌رسد. مدیریت کلاس آنلاین به کمک سامانه Adobe Connect صورت می‌پذیرد و حضور یک مسئول فنی، علاوه بر استاد و دستیار وی در همه کلاس‌ها الزامی است تا احیاناً مشکلات فنی پیش‌آمده را مرتفع نماید. استاد در حین تدریس می‌تواند علاوه بر انتشار صدا و تصویر خویش، انواع فایل‌ها را نیز به اشتراک بگذارد یا اینکه به کمک وایت‌برد، مطالبی را یادداشت کند. در سامانه آموزش آنلاین دانشگاه تهران، همچنین امکان ارسال پرسش درسی برای استاد، ارائه تکالیف آنلاین، ایجاد وبلاگ درسی، ارائه محتوای آموزشی و گفتگوی آنلاین نیز فراهم است. بعد از برگزاری هر جلسه آنلاین نیز، علاوه بر آنکه دانشجو قادر خواهد بود تا بصورت آفلاین کلاس را بازبینی کند، می‌تواند فیلم یا صدای کلاس برگزار شده را نیز دانلود نماید تا بعداً مورد بازبینی قرار دهد.
اما در دانشگاه گیلان تعداد جلسات آنلاین نه تنها مشخص نیست که برای هر کلاس شاید به ۵ جلسه هم نرسد! اساتید ممکن است برنامه کلاس‌ها را در ابتدای ترم اعلام کنند یا اینکه در طول ترم این کار را انجام دهند. سامانه آموزش آنلاین دانشگاه گیلان از Open meetings نیرو می‌گیرد. اما برخلاف دانشگاه تهران، این کلاس‌ها تنها با حضور استاد صورت می‌گیرد و هم اوست که باید همه مشکلات را حل کند و اگر هم نتوانست که تشکیل کلاس منتفی می‌شود! البته در این سامانه هم امکان انتشار صدا و تصویر و اشتراک‌گذاری فایل‌ها و استفاده از وایت‌برد فراهم است. اما اکثر اساتید به انتشار پاورپوینت و روخوانی آن اکتفا می‌کنند. بیشتر کلاس‌های آنلاین در دانشگاه گیلان، حالت رفع اشکال دارند، گویی که دوره آموزش الکترونیکی بصورت خودخوان برگزار می‌شود! امکان بازبینی آفلاین کلاس‌ها فراهم نشده و دانلود فیلم و صدای کلاس‌های برگزار شده نیز در صورتی امکان پذیر است که استاد مربوطه کلاس را ضبط کند و بعداً آن را مجدداً در سامانه بارگذاری نماید. پرسش‌های درسی شما یا ایمیل‌هایی که به اساتید می‌فرستید هم هیچ ضمانت پاسخ‌گویی ندارند، گویی هیچ نظارتی بر آنچه که در بخش آموزش‌های الکترونیکی دانشگاه گیلان می‌گذرد نیست!
جالب اینجاست که شما در هر دو دانشگاه تهران و گیلان، شهریه تقریباً یکسانی برای شرکت در دورههای آموزش الکترونیکی و استفاده از امکانات آن می‌پردازید ولی اگر خودتان وارد سامانه‌های آموزشی این دو دانشگاه شوید در همان نگاه اول در خواهید یافت که این کجا و آن کجا! گویی متولیان دانشگاه گیلان، خودشان هم آموزش آنلاین را جدی نمی‌گیرند چه برسد به دانشجویانی که با صد امید، این نوع تحصیل را انتخاب کرده‌اند. بنابراین توصیه بنده این است که اگر تصمیم دارید آموزش‌های الکترونیکی آکادامیک را برای ادامه تحصیل انتخاب کنید، حتماً قبل از آن مطمئن شوید که متولیان مربوطه در کارشان جدی باشند، چون تنها در این صورت است که حرف بنده را تایید خواهید کرد که دورههای مجازی یکی از بهترین انواع روش‌های آموزشی هستند و در خیلی از موارد بهتر از دورههای حضوری می‌توانند عمل کنند و بهره‌وری داشته باشند.
